Jak serwisować sprzęt do ochrony dróg oddechowych?
Właściwa ochrona dróg oddechowych jest niezbędna podczas wykonywania wszystkich zadań, przy których może dojść do kontaktu z substancjami stanowiącymi zagrożenie dla zdrowia lub życia. W zależności od rodzaju środków zanieczyszczających powietrze konieczne jest stosowanie rozwiązań dopasowanych do charakteru i specyfiki występującego niebezpieczeństwa w postaci środków ochrony indywidualnej przeznaczonych do filtrowania i usuwania zanieczyszczeń lub bezpośredniego dostarczania mieszanki oddechowej.
Środki ochrony układu oddechowego muszą być nie tylko właściwie wybrane, ale również utrzymywane w nienagannym stanie technicznym. W przypadku urządzeń oczyszczających w grę wchodzi przede wszystkim terminowa wymiana wkładów, a przy urządzeniach izolujących odpowiednia konserwacja. Serwisowanie aparatów powietrznych i masek daje pewność, że sprzęt spełnia stawiane mu wymagania oraz będzie prawidłowo funkcjonował w sytuacji zagrożenia. Przyjrzyjmy się bliżej urządzeniom do ochrony układu oddechowego, sprawdźmy, w jaki sposób powinny być konserwowane i zobaczmy, z czym wiążą się ich przeglądy.
Zagrożenia wymagające korzystania z urządzeń do ochrony dróg oddechowych
Podstawowe zagrożenia związane z koniecznością stosowania sprzętu ochrony dróg oddechowych wiążą się z narażeniem na kontakt z substancjami potencjalnie szkodliwymi dla zdrowia lub środkami będącymi niebezpiecznymi dla życia. Stopień ryzyka, na jakie narażony jest człowiek przebywający w środowisku, w którym występują niebezpieczne zanieczyszczenia, zależy od ich właściwości fizykochemicznych – zawartych w nich związków oraz ich postaci i stężenia. Użycie środków ochrony indywidualnej będzie konieczne, jeśli może zostać przekroczone jedno z trzech stężeń maksymalnych – najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS), czyli średnia zawartość danej substancji w powietrzu podczas 8-godzinnej zmiany; najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh), a zatem ilość, jaka może się pojawić w ciągu łącznie 30 minut kontaktu podczas 8 godzin pracy; najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe (NDSP), będące ilością, która nie może wystąpić w żadnym momencie. Wartości NDS, NDSCh oraz NDSP są określane dla wszystkich zanieczyszczeń, które mogą stanowić zagrożenie.
Substancje niebezpieczne mogą występować w postaci ciał stałych zawieszonych w powietrzu tworzących dymy i pyły, aerozolu powstającego z mieszaniny cieczy i powietrza, a także gazów i par rozmaitych substancji. Poziom zagrożenia jest na ogół tym większy, im mniejsze są cząsteczki danej substancji, ponieważ ułatwia to ich przenikanie do organizmu. Zanieczyszczenia o większych rozmiarach przedostają się na ogół jedynie do nosa lub gardła, mniejsze mogą trafiać nawet do pęcherzyków płucnych, skąd przenikają do krwiobiegu. Kontakt z cząsteczkami tego rodzaju może oznaczać powstawanie stanów zapalnych, rozwój chorób płuc – pylicy wynikającej z osadzania się drobin pyłów, a także choroby nowotworowej. Możliwe jest silne działanie alergizujące i silne zatrucia. Problemem mogą być związki chemiczne odkładające się w różnych narządach np. metale ciężkie. Kłopotliwy stanie się również nie tylko sam skład zanieczyszczeń, ale ich wysoka temperatura. Warto pamiętać, że niektóre substancje znajdujące się w powietrzu mogą działać drażniąco na skórę, wywołując jej podrażnienia i stany zapalne, a nawet poważne poparzenia chemiczne.
Poważnym niebezpieczeństwem jest nie tylko obecność zanieczyszczeń, ale także zbyt niski poziom tlenu. O niedoborze tlenu można mówić już przy spadku jego zawartości poniżej 19%, przy wartości optymalnej na poziomie 20,9%. Spadek zawartości tlenu w powietrzu poniżej 15% oznacza poważne zaburzenia procesów umysłowych i fizjologicznych. Skutki niedotlenienia organizmu stanowiące zagrożenie dla życia pojawiają się już przy ilości tlenu stanowiącej 12,5%. W sytuacji, w której poziom tlenu obniży się do około 10%, może dochodzić do omdleń, a przy poziomie 8% zwykle dochodzi do uduszenia. Zagrożenia związane z niedoborem tlenu pojawiają się najczęściej w pomieszczeniach o bardzo ograniczonej lub zamkniętej przestrzeni – w tunelach, kanałach, komorach albo zbiornikach. Zmniejszona zawartość tlenu występuje także w atmosferach ochronnych wytwarzanych w celu wykonywania procesów technologicznych czy przechowywania płodów rolnych. Ubytek tlenu będzie towarzyszył używaniu gazów, które mogą go wypierać. Niedobór tlenu powstanie również w wyniku reakcji chemicznych, w których będzie on intensywnie zużywany – zarówno podczas procesów długotrwałych takich jak korozja, jak i gwałtownych, jak w trakcie pożaru lub rozlania silnego utleniacza.
Rodzaje sprzętu do ochrony dróg oddechowych i jego eksploatacja
Sprzęt do ochrony dróg oddechowych musi być dobierany tak, by odpowiadał istniejącym zagrożeniom. W przypadku zanieczyszczeń powietrza najczęściej stosowane są urządzenia oczyszczające w postaci półmasek lub masek. Mogą one działać filtrująco, pochłaniająco lub filtrująco-pochłaniająco. Filtracja będzie skuteczna, jeśli w grę wchodzą pyły zawieszone, dymy oraz aerozole np. mgły. W sytuacji, gdy zanieczyszczenia mają postać lotną, a zatem są gazami lub parami, potrzebne będą urządzenia pochłaniające. W przypadku połączenia obu rodzajów zagrożeń nieodzowne jest użycie sprzętu filtrująco-pochłaniającego. Przy korzystaniu z półmasek lub masek filtrujących istotna będzie klasa ochronna określająca skuteczność filtracji P1, P2 albo P3. Przy sprzęcie pochłaniającym liczy się typ substancji, która ma być pochłaniana oraz jej stężenie, z jakim będzie mógł poradzić sobie określony pochłaniacz. W przypadku urządzeń filtracyjnych często oferowane są półmaski jedno- lub wielorazowe, które są utylizowane po zużyciu. W przypadku masek i półmasek pochłaniających lub pochłaniająco-filtrujących stosowane są na ogół wymienne wkłady.
W niektórych przypadkach konieczne jest jednak stosowanie urządzeń, które ułatwiają korzystanie z filtrów, pochłaniaczy czy filtropochłaniaczy w postaci półmasek lub masek ze wspomaganym albo wymuszonym przepływem powietrza. W pierwszej sytuacji powietrze jest podawane za pomocą dmuchawy do części twarzowej, jeśli zajdzie taka potrzeba. W przeciwnym razie sprzęt może być używany jak klasyczne środki ochronne. W maskach z wymuszonym przepływem powietrza jest ono filtrowane lub przepuszczane przez pochłaniacz i wtłaczane przez cały czas, a część twarzowa jest uszczelniona hełmem lub kapturem.
Jeżeli urządzenie do ochrony dróg oddechowych ma chronić przed nieznanymi zagrożeniami albo wówczas, gdy podstawowym zagrożeniem będzie niedobór tlenu, wykorzystywany jest sprzęt izolujący. Będzie on również potrzebny w sytuacji, gdy stężenie aerozoli lub pyłów obecnych w powietrzu przekracza 500-krotnie poziom NDS oraz wówczas, gdy stężenie substancji lotnych (gazów albo par) przekracza 1% objętości powietrza. Urządzenia izolujące mogą występować jako sprzęt stacjonarny, który jest podłączany do instalacji dostarczającej mieszankę oddechową albo w wersjach autonomicznych. Urządzenia autonomiczne to aparaty regeneracyjne tzw. ucieczkowe, które pozwalają na ewakuację w razie nieoczekiwanego pojawienia się substancji niebezpiecznej oraz butlowe aparaty powietrzne, stosowane do dłuższego przebywania w warunkach zagrożenia. Urządzenia tego rodzaju składają się ze stalowej albo kompozytowej butli napełnionej mieszanką oddechową, noszaka będącego rodzajem stelażu pozwalającego na jej przenoszenie, reduktora oraz automatu oddechowego, a także maski ochronnej, do której doprowadzane jest powietrze.
Serwisowanie i przeglądy urządzeń służących do ochrony dróg oddechowych
Korzystanie z urządzeń służących do ochrony dróg oddechowych wymaga wykonywania odpowiednich czynności serwisowych pozwalających na zapewnienie właściwego poziomu ochrony. W przypadku masek filtrujących i pochłaniających najważniejszą czynnością obsługową jest dbanie o właściwy dobór filtrów, przestrzeganie podanych przez producenta dat przydatności do użycia oraz bezwzględne pilnowanie terminów wymiany wkładów. W zależności od typu i modelu konkretnego filtra lub pochłaniacza czas użytkowania może być podany w godzinach, w postaci okresu, po jaki musi on zostać wymieniony lub wskaźnikach zużycia. Najważniejszymi zadaniami związanymi z serwisowaniem masek i półmasek filtrujących, pochłaniających i filtropochłaniających jest wymiana wkładu, która powinna się odbywać w miejscach, w których nie występuje zagrożenie. Liczyć się będzie też prawidłowe dopasowanie części twarzowej. Niezbędne będą również przeglądy okresowe pozwalające na sprawdzenie, czy sprzęt nadaje się do dalszego wykorzystywania.
Używanie aparatów powietrznych wiąże się z koniecznością ich właściwego serwisu oraz wykonywania regularnych przeglądów okresowych. Wśród czynności serwisowych wykonywanych po każdym użyciu znajduje się napełnienie zużytych butli mieszanką oddechową, a także zadbanie o właściwy stan maski i automatu oddechowego. Powinny być one oczyszczone z pozostałości substancji, które się na nich osadziły – np. sadzy czy dymu oraz chemikaliów, a w wewnętrznej części także potu bądź innych wydzielin będących wynikiem użytkowania. Maska i automat muszą być rozłożone, umyte i zdezynfekowane, a po osuszeniu ponownie zmontowane i sprawdzone pod kątem dalszej przydatności. Sprzęt jest badany na specjalnym stanowisku, które pozwala na kontrolę działania automatu oddechowego oraz sprawdzenie szczelności maski. Urządzenie symuluje rzeczywiste obciążenie aparatu oddechowego przy różnych poziomach wydajności.
W razie stwierdzenia wadliwego działania któregokolwiek z elementów w ramach czynności serwisowych konieczne jest wykonanie odpowiedniej naprawy. Warto pamiętać, że może ona być prowadzona wyłącznie przez producenta albo jego autoryzowanego przedstawiciela. Daje to gwarancję postępowania zgodnie z obowiązującymi dla konkretnego urządzenia zaleceniami oraz stosowania wyłącznie pochodzących z pewnego źródła, a zatem odpowiadających normom, części zamiennych. Wyspecjalizowane punkty są również uprawnione do wykonywania wymaganych przeglądów technicznych i okresowych według reguł określonych w dokumentacji urządzenia.